Od ponad 70 lat łączymy tradycję z nowoczesnością, kształtując przyszłość rzemiosła w regionie.
50 lat Cechu Rzemiosł Różnych w Pucku
Opracowanie: Barbara Kos-Dąbrowska, Joanna Grochowska
Tradycje rzemieślnicze Ziemi Puckiej swoimi korzeniami sięgają odległej przeszłości, co znajduje odzwierciedlenie w wynikach licznie prowadzonych na tym terenie badań archeologicznych. Najstarsze świadectwa produkcji rzemieślniczej łączą się z takimi gałęziami wytwórczości jak obróbka metalu, garncarstwo, tkactwo, bursztynnictwo i inne. Rozwijając się przez wieki kształtowały one obraz gospodarczy regionu oraz rzutowały na zasobność jego mieszkańców.
Źródła historyczne świadczące o obecności rzemieślników w Pucku odnotowujemy od XIV w. Informują one o powstających w mieście korporacjach cechowych, skupiających pracujących w regionie rzemieślników takich profesji jak: kowale, rzeźnicy, piekarze, młynarze, szewcy, bednarze, stolarze, postrzygacze sukna, krawcy, kołodzieje, piwowarzy, kuśnierze, płóciennicy. Rzemieślnicy ci mieli niepośledni wpływ na formowanie miejscowego rynku ekonomicznego, a także odgrywali znaczącą rolę w sferze społecznej oraz kulturalnej. To m.in. do nich należała dbałość o wizerunek miasta w czasie pokoju i jego obrona w okresie wojny. Upływający czas, zmieniające się charakter i zadania rzemiosła na przestrzeni wieków nie zdołały zepchnąć drobnych wytwórców na margines. Bez kompleksów, choć z obawami przyjmowali nadchodzące „nowe czasy” doby uprzemysłowienia, znajdując w nich miejsce dla siebie i swoich następców. Wielowiekowe tradycje, zaszczepione idee i doświadczenia pokoleń pozwoliły rzemieślnikom uformować w ramach odradzającego się po latach niewoli Państwa Polskiego cechowe struktury organizacyjne. Te same, które próbowano z wielkim trudem odtworzyć po koszmarze II wojny światowej.
W powiecie morskim, w granicach którego podobnie jak przed wojną znalazły się miasto i okręg Puck, już w pierwszych miesiącach po odzyskaniu niepodległości przystąpiono do prób reaktywacji i zorganizowania życia cechowego. 28 marca 1945 r. kilku przedstawicieli branży drzewnej wystąpiło z apelem o odbudowę rzemiosła na jego terenie. W tym czasie swe struktury tworzyła powstająca na polecenie Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku Izba Rzemieślnicza. Miała ona przejąć zadania przedwojennej Izby w Grudziądzu i działać na obszarze nowo powstałego województwa gdańskiego. Nastąpiło to 1 czerwca 1945 r. W celu właściwej komunikacji pomiędzy Izbą a poszczególnymi rzemieślnikami powołano do życia cechy branżowe lub Powiatowe Związki Cechów. Jeden z nich powstał w Wejherowie 1 września 1945 r. obejmując swym zasięgiem teren powiatu morskiego. Miał on za zadanie ułatwić oraz usprawnić działalność miejscowego rzemiosła w nowych realiach gospodarczych, a także być reprezentacją wobec władz państwowych i samorządowych.
Wśród szeregu trudności związanych z tworzeniem zarówno struktur cechowych, jak i samych zakładów rzemieślniczych bardzo szybko na plan pierwszy wysunęły się luki kadrowe. Wyjścia z impasu szukano w reaktywacji komisji egzaminacyjnych czeladniczych i mistrzowskich, dzięki którym na rynku pracy mieli pojawić się nowi wykwalifikowani pracownicy. Adeptów rzemiosła miała także kształcić utworzona w październiku 1945 r. Publiczna Dokształcająca Szkoła Zawodowa. Mimo wszelkich problemów dotykających rzemiosło powiatu morskiego w pierwszych miesiącach powojennych na jego terenie do końca 1945 r. powstało 8 cechów zrzeszających 464 rzemieślników różnych branż z całego okręgu, w tym 20 zakładów zarejestrowano w mieście Puck.
Kolejne lata przyniosły następne zmiany w strukturach cechów wynikające z prowadzonej przez władze państwowe polityki wobec rzemiosła. Transformacje te dotyczyły także drobnych wytwórców powiatu morskiego. W 1947 r. zreorganizowano na polecenie Departamentu Przemysłu Izbę Rzemieślniczą w Gdańsku dzieląc ją na 5 okręgów rzemieślniczych. Siedzibą piątego było Wejherowo obejmujące teren powiatów: morskiego i lęborskiego z wyłączeniem Gdyni.
3 kwietnia 1948 r. w związku z nowymi wytycznymi Ministra Przemysłu i Handlu dotyczącymi zadań poszczególnych związków zrealizowano postulat o przymusie cechowym, który dawał możliwość stworzenia nowego modelu organizacyjnego rzemiosła. Efektem reorganizacji była likwidacja dotychczasowego Powiatowego Związku Cechów i utworzenie Okręgowych Związków Cechowych.
Początek lat 50-tych XX w., w wyniku celowej działalności organów państwowych zmierzającej do jak największego ograniczenia rzemiosła indywidualnego przyniósł znaczny odpływ rzemieślników do spółdzielczości oraz przedsiębiorstw państwowych. Zmusiło to władze okręgów do powołania nowych jednostek organizacyjnych zrzeszających cechy o małej liczbie członków. Zmiany te nie ominęły okręgu wejherowskiego, czego wynikiem było utworzenie w tym mieście z dniem 1 września 1950 r. Cechu Rzemiosł Różnych (CCR). Nawiązywał on do dawnej idei jednej wspólnej organizacji cechowej łączącej rzemieślników wszystkich branż prowadzących działalność na terenie Powiatu Morskiego.
Wspomniana wyżej represyjna postawa administracji państwowej wobec rzemiosła okazała się brzemienną w skutkach. Dał temu wyraz na VII Plenum KC PZPR premier J. Cyrankiewicz omawiając założenia do planu 5-letniego na lata 1956-1960: „… Założeniem planu 6-letniego było przestawienie poważnej części rzemiosła na tory spółdzielczość pracy. Założenie to było słuszne, ale nie nakazywało likwidacji rzemiosła indywidualnego w drodze ograniczeń administracyjnych, podatkowych i ekonomicznych. Powinien się dokonać zasadniczy zwrot w tej dziedzinie. Te mechaniczne, administracyjne, niesłuszne posunięcia spowodowały szkodliwe ograniczenia zakresu prac i usług rzemieślniczych, miało to ujemny wpływ na zaspakajanie potrzeb ludności.”
Korzystna sytuacja polityczna, możliwość tworzenia związków cechowych o małej liczbie zrzeszonych oraz ambicje rzemieślników powiatu puckiego do posiadania własnej organizacji spowodowały, że wystąpili oni z inicjatywą utworzenia Cechu Rzemiosł Różnych z siedzibą w Pucku. Pod koniec 1956 r. Cech w Wejherowie przychylił się do powyższego wniosku, czego skutkiem było powołanie do życia w marcu 1957 r. Puckiego Cechu Rzemiosł Różnych. Przejął on około 150 zakładów, których większość skupiała się w miastach: Puck, Władysławowo, Hel. Pierwszym starszym cechu został Stanisław Miszczak – mistrz szewski. Rzemiosło powiatu puckiego zostało ujęte w 9 grup zawodowych: metalowe, mineralne, drzewne, odzieżowo-włókiennicze, skórzane, spożywcze, budowlane, przemysłowe oraz różne.
Największą bolączką członków nowopowstałej organizacji były trudności w zaopatrzeniu w surowce oraz brak miejsc na nowe lokale usługowe. Mimo tych przeciwności rzemieślnicy Cechu Puckiego z wolna rozbudowywali sieć warsztatów rzemieślniczych. Ograniczała się ona jednak w większości do terenów miejskich, gdyż wcześniej wspomniane problemy lokalowe i zaopatrzeniowe w szczególny sposób dotykały wsi. Ten sam brak surowców, niedostateczna liczba pomieszczeń na punkty usługowe oraz mniejszy dopływ wykwalifikowanych kadr i ograniczona liczba odbiorców były przyczyną dużo słabszego zainteresowania rzemiosła tym obszarem.
W dwa lata po utworzeniu Cech w Pucku mógł on poszczycić się liczbą 142 działających na jego terenie warsztatów różnych branż, z tego w samym Pucku zlokalizowanych było 59 zakładów, a w powiecie 83. Zatrudniano w nich wyłączając rzemieślników 81 czeladników i uczniów.
W latach 60-tych XX w. nadal panował dość dobry klimat dla rozwoju rzemiosła. Wprowadzono zwolnienia podatkowe dla nowo powstających zakładów rzemieślniczych oraz obniżono stawki czynszu za lokale dla rzemieślników świadczących usługi dla ludności. Nie mniej jednak wciąż problem na terenie powiatu puckiego stanowiły dysproporcje w liczbie punktów usługowych pomiędzy miastem a wsią. Zauważalne były braki w poszczególnych branżach, zwłaszcza w dziedzinie naprawy radioodbiorników, telewizorów oraz domowego sprzętu zmechanizowanego. Dodatkowo na obszarach wiejskich odnotowywano niedobór warsztatów kowalskich, ślusarskich, kołodziejskich i rymarskich.
Wyzwaniem dla Cechu Rzemiosł Różnych w Pucku stało się także rozwiązanie kwestii zbyt małej liczby uczniów i czeladników przy wciąż wzrastającej liczbie warsztatów. Problem kształcenia zawodowego był palący. W 1960 r. zarejestrowano zaledwie 33 uczniów przysposabiających się do zawodu w zakładach rzemieślniczych. Ponadto część z nich odeszła do sektora uspołecznionego, gdzie oferowano im lepsze wynagrodzenie za praktyki zawodowe oraz łatwiejsze uzyskanie kwalifikacji. Problem usiłowano rozwikłać poprzez organizację kursów dokształcających, które po raz pierwszy odbyły się w Szkole Szkutniczej przy Puckich Zakładach Mechanicznych (PZM) w Pucku. W późniejszym okresie uruchomiono 3-miesięczne szkolenia prowadzone w Pucku i Władysławowie przez Zakład Doskonalenia Rzemiosła. Z drugiej strony próbowano nakłonić mistrzów rzemiosła, którzy nie zawsze chętnie widzieli uczniów w swoich warsztatach, do włączania się w proces edukacji zawodowej młodego pokolenia. Był to problem ogólnokrajowy, w rozwiązanie którego zaangażowały się również ówczesne władze państwowe. Wprowadziły one, jako jedną z form zachęty premie podatkowe dla rzemieślników w wysokości od 1000 do 3000 zł za wyszkolenie każdego podopiecznego.
Cech Rzemiosł Różnych w Pucku nie tylko zajmował się wszelkimi sprawami związanymi bezpośrednio z obsługą rzemieślników oraz funkcjonowaniem rzemiosła na terenie powiatu. Włączał się także w szeroko rozumiane życie społeczne regionu, prowadził działalność kulturalną oraz socjalną dla zrzeszonych w nim wytwórców, a także ich rodzin. Rzemieślnicy czynnie udzielali się przy wszelkich pracach społecznych na rzecz rozwoju miasta i powiatu. Były to m.in. działania przeprowadzane w ramach obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego. Dodatkowo współorganizowali obchody 1 – majowe oraz uczestniczyli w życiu politycznym kandydując do rad narodowych.
Przy Cechu funkcjonowało Koło Młodzieży Rzemieślniczej, którego pracę wspierała Komisja Kulturalno-Oświatowa. Działalność tego klubu skupiała się na organizacji wycieczek krajoznawczych, wykładów popularyzujących historię regionu, wyjazdów do teatru itp. Gromadzono również fundusze na realizację własnych przedstawień i imprez kulturalnych.
Cech prowadził także Kasę Zapomogową. Fundusze w niej gromadzone pochodziły ze specjalnych składek rzemieślników, a środki pozyskane tą drogą służyły wspomaganiu najbardziej potrzebującym spośród nich.
W drugiej połowie lat 60-tych XX w. na rozwój rzemiosła puckiego nadal miały wpływ nierozwiązane problemy z lat poprzednich. Mimo nieznacznego wzrostu liczby zakładów rzemieślniczych, ich ilość była nadal daleka od zapotrzebowania. Wciąż jedną z najważniejszych przyczyn zrażających rzemieślników do otwierania nowych punktów były trudności w pozyskaniu lokali. Mimo sprzyjających warunków w postaci ulg inwestycyjnych drobni wytwórcy i usługodawcy nie mieli możliwości tworzenia warsztatów w centrum Pucka. Było to spowodowane brakiem wolnych działek budowlanych, które miasto mogłoby na rzecz rzemiosła przekazać. Innym czynnikiem zniechęcającym do działania były przepisy finansowe. Nie pozwalały one rzemieślnikom zamieszkałym poza powiatem puckim do korzystania z ulgi opodatkowania w formie karty podatkowej, a podatek w innej formie był znacznie wyższy.
Nie bez znaczenia była także kwestia niedostatecznego zaopatrzenia w surowce oraz narzędzia. Aby złagodzić ten problem utworzono w lutym 1966 r. przy Cechu Puckim filię spółdzielni cechowej „Przyszłość” z Wejherowa. Jej zadaniem było dostarczanie materiałów, zbieranie zleceń na prace i rozdzielanie ich pomiędzy poszczególnych rzemieślników. Ze względu na niezadowalające wyniki jej pracy starszy cechu Mieczysław Marynowicz w listopadzie 1966 r. zgłosił propozycję utworzenia samodzielnej spółdzielni w powiecie puckim. Powstała ona 15 września 1967 r. pod nazwą Spółdzielnia Zaopatrzenia i Zbytu „Remont”.
W 1966 r. zgłoszono również, mając na uwadze złe warunki lokalowe Cechu projekt budowy Domu Rzemiosła w Pucku. 19 lutego powołano Komitet Budowy, którego przewodniczącym wybrano mistrza murarskiego Alfonsa Grabowskiego. Planowano wznieść budynek o kubaturze 576 m3 i wartości 340 000 zł. Przewidywaną lokalizacją obiektu była działka przy ulicy Lipowej po dawnym cmentarzu żydowskim.
Ważnym przedsięwzięciem w powojennej historii Cechu było podjęcie decyzji o ufundowaniu własnego sztandaru. Fundusze pochodzić miały z dobrowolnych składek rzemieślników, co przyjęto jednogłośnie uchwałą 31 marca 1969 r. Został on wykonany w Zakładzie Hafciarskim Zofii Jankowskiej w Starogardzie Gdańskim, a uroczystość wbicia gwoździ pamiątkowych odbyła się w Centralnym Ośrodku Sportu w Cetniewie. W ceremonii brały udział władze wojewódzkie, powiatowe, miejskie, całe rzemiosło powiatu oraz delegaci cechów i przedstawiciele spółdzielni rzemieślniczych.
Cech Rzemiosł Różnych w Pucku otrzymał za zasługi dla rozwoju gospodarczego miasta Pucka medal 800-lecia Pucka, a 17 rzemieślników odznaczono Honorową Odznaką Związku Izb Rzemieślniczych, 6-ciu odznaką „Zasłużonego Mistrza Szkolenia” oraz kolejnych 17-tu Honorową Odznaką Izby Rzemieślniczej w Gdańsku.
Z końcem lat 60-tych XX w. na terenie powiatu puckiego funkcjonowały 204 zakłady rzemieślnicze. Wypracowały one łącznie w 1969 roku 19 milionów złotych obrotu. W tym czasie pobierało praktyki 116 uczniów (w tym 33 na wsi).
Dobra koniunktura dla rzemiosła z lat 60–tych XX w. uległa załamaniu w początkach kolejnego dziesięciolecia. Główną przyczyną były decyzje administracyjne władz centralnych ograniczające kontakty rzemiosła z gospodarką uspołecznioną. Polegały one m.in. na ograniczeniu dostępu do materiałów, wprowadzeniu komisowej formy sprzedaży wyrobów rzemieślniczych, ustanowieniu limitów oraz dodatku do podatku dochodowego i obrotowego. Mimo tak niesprzyjających uwarunkowań Cech Pucki wyznaczył sobie w planach na rok 1970 dość ambitne cele. Założył zwiększenie liczby zakładów oraz zasilenie szeregów rzemieślniczych nowymi pracownikami i uczniami. Ponadto jako jeden z głównych kierunków działania przyjął czuwanie nad prawidłowym rozwojem rzemiosła w regionie, otoczenie opieką prawną i socjalną zrzeszonych rzemieślników, a także zwrócenie szczególnej uwagi na podnoszenie przez nich kwalifikacji zawodowych. Założył również ścisłą współpracę z radami narodowymi miejskimi i gminnymi, co miało wyzwolić impuls do tworzenia kolejnych zakładów usługowych zwłaszcza na terenach wiejskich (Starzyno, Kosakowo, Krokowa, Strzelno).
Pomimo optymistycznych założeń regres był widoczny. Na koniec 1970 roku z planowanych 230 warsztatów udało się utrzymać 191. W stosunku do roku 1969 ubyło ich zatem 13. Największy spadek zaobserwowano w branżach metalowej i różnej. Tam w omawianym roku zamknięto 57 placówek, a na ich miejsce uruchomiono jedynie 37 nowych. Do najważniejszych powodów likwidacji należały przyczyny naturalne (śmierć, choroby) oraz czynniki ekonomiczne (brak zamówień, wysokie podatki). Zmianie uległ również poziom zatrudnienia z 396 osób łącznie z rzemieślnikami i uczniami w roku 1969 do 375 w roku 1970.
W tym czasie Cech musiał również rozwiązać narastające trudności z budową Domu Rzemiosła. Nie udało się dotrzymać terminu oddania dokumentacji technicznej, który zgodnie z umową upłynął w listopadzie 1969 r. Ponadto ze zbiórek rzemieślników na konto budowy wpłynęło zaledwie 90 tys. zł, podczas gdy przewidywany koszt całej inwestycji opiewał na 1,5 miliona złotych. W związku z powyższym sprawa budowy domu stanęła pod znakiem zapytania, tym bardziej że władze Pucka zaproponowały udostępnienie nowego lokalu na potrzeby Cechu. Rzemieślnicy szybko musieli zgodzić się na jedno z trzech rozwiązań: budować dom wg pierwotnych planów, budować go w zmniejszonej wersji, wreszcie przyjąć ofertę miejską. Rezultatem dyskusji w gronie rzemieślników było jednogłośne opowiedzenie się za budową obiektu według początkowych założeń. Przemożny wpływ na tę decyzję miały słowa Prezesa Izby Rzemieślniczej w Gdańsku Józefa Karwackiego, który zachęcał do wzniesienia Domu Rzemiosła będącego ukoronowaniem wielowiekowej obecności braci rzemieślniczej na Ziemi Puckiej. Sprawa budowy nie doczekała się jednak szczęśliwego zakończenia. Spiętrzone trudności spowodowały ostatecznie skorzystanie z wcześniejszej oferty miasta. W 1972 r. Cech opuścił pomieszczenia w kamienicy przy Placu Wolności 17 i przeniósł swą siedzibę do większego lokalu przy ulicy Świerczewskiego 1. Tym samym zaprzestano wszelkich prac przy projektowanej inwestycji. Fundusze zgromadzone na realizację Domu Rzemiosła przeznaczono zgodnie z uchwałą podjętą na posiedzeniu Zarządu Cechu 12 listopada 1973 r. na adaptację pomieszczeń socjalnych w budynku nowej siedziby. Miały one służyć pracy kulturalno-oświatowej z młodzieżą, spotkaniom członków cechu i posiedzeniom zarządu.
Przede wszystkim jednak Cech Rzemiosł Różnych w Pucku wypełniał swe statutowe zadania. Skupiał w 1973 r. 226 zakładów rzemieślniczych, w których szkoliło się 105 uczniów. Największy dział usług rynkowych stanowiły usługi remontowo-budowlane. Poszerzono ofertę edukacyjną dla mistrzów o kurs pedagogiki, którego dyplomem ukończenia mogło poszczycić się 41 rzemieślników. W dziedzinie opieki socjalnej Cech udzielał zapomóg okolicznościowych, bezzwrotnych. Część funduszy przeznaczano na uczniowskie stypendia oraz wspomagano akcję wypoczynkową. Ponadto z ramienia Cechu przeprowadzano kontrole w zakładach pracy oceniające stan sanitarny i urządzenia socjalne wykazując spore niedociągnięcia na tym polu.
Przełomowym momentem w powojennej historii Cechu Puckiego był rok 1975. Zarządzeniem Wojewody Gdańskiego z 17 października w wyniku reformy administracyjnej podjęto decyzję o jego likwidacji. W związku z tym Zarząd poinformował rzemieślników, że z dniem 1 listopada 1975 r. Cech przestaje istnieć, prawa majątkowe organizacji zostają przeniesione na Cech Rzemiosł Różnych w Wejherowie, a fundusze zgromadzone na koncie czynów społecznych przekazuje się na rozbudowę wejherowskiego Domu Rzemiosła. Zmiany, które dotknęły Cech Pucki wynikały z wejścia w życie przepisów łączących cechy małe, zrzeszające niewielką liczbę rzemieślników. Jako uzasadnienie podawano ekonomiczną celowość i opłacalność działania jednostek organizacji rzemiosła, racjonalną obsługę obszarów międzygminnych, jak również lepszą obsługę zrzeszonych członków. Przyjęto jako podstawową jednostkę organizacyjną liczącą co najmniej 500 członków. W tym czasie Pucki Cech liczył 226, a Wejherowski 514 rzemieślników.
Od tego momentu rzemieślnicy obszaru puckiego ponownie, podobnie jak w latach 40 i 50-tych XX w. podlegali Cechowi Rzemiosł Różnych w Wejherowie. Ten stan rzeczy trwał niezmiennie do 1980 r. Wówczas 5 grudnia na zebraniu zwołanym z inicjatywy Rzemieślniczego Koła Stronnictwa Demokratycznego w Pucku, terenowego Koła Stronnictwa Demokratycznego w Gnieżdżewie poszerzonego o rzemieślników z Władysławowa i Półwyspu Helskiego rozwinięto dyskusję na temat reaktywacji Cechu Rzemiosł Różnych w Pucku. W jej wyniku wyłoniono Komitet Organizacyjny, w skład którego weszli: K. Karamański, Z. Derc, H. Jackowski, M. Marynowicz, F. Wróbel, Wł. Domnik, H. Sobik, B. Klauza, Wł. Dziewoński, G. Lademann, A. Niziołek, Ch. Araszkiewicz, E. Brzeziński, J. Jaetke, Wł. Kowalewski. Kolejnym krokiem było zwołanie zebrania na 6 stycznia 1981 r., które odbyło się w Pucku gromadząc rzemieślników z terenu miasta i gminy Puck, miast Władysławowa i Jastarni oraz gminy Krokowa. W spotkaniu uczestniczyło 127 rzemieślników, którzy opowiedzieli się za oddzieleniem od Cechu Wejherowskiego i powołaniem własnej organizacji. Postulat ten uzyskał przychylność Zarządu Izby Rzemieślniczej w Gdańsku i na mocy decyzji Wojewody Gdańskiego z 29 maja 1981 r. zwołano Walne Zgromadzenie członków na 30 czerwca 1981 r. celem odczytania decyzji o utworzeniu Cechu Rzemiosł Różnych w Pucku z dniem 1 czerwca 1981 r. oraz wybrania jego władz. Do przynależności do organizacji zobowiązano rzemieślników wszystkich branż z wyżej wspomnianego terenu wyłączając jedynie przetwórstwo rybne oraz usługowe wędzenie ryb.
Okres powstawania Cechu w Pucku przypadł na kolejne zmiany w rzemiośle polskim. Uchwałą Rady Ministrów nr 112 z dnia 1 lipca 1981 r. (Monitor Polski 1981, nr 15, poz. 120) w sprawie rozwoju drobnej wytwórczości zapewniono rzemieślnikom m.in. jednakowe warunki rozwoju i działania w formie ujednolicenia trybu i warunków zaopatrzenia w materiały, surowce, narzędzia. Ponadto umożliwiono im ustalanie cen na towary i usługi w oparciu o kryteria rynkowe.
Pierwszy rok działalności Zarządu nowo powołanego Puckiego Cechu ( przerwany na okres wprowadzenia stanu wojennego w Polsce), koncentrował się głównie na organizacji biura, przystosowaniu budynku przy ul. Bogusława nr 2 w Pucku na Dom Rzemiosła, rozpatrywaniu szeregu wniosków ze strony rzemieślników. Ci zaś mimo ogromnych problemów z zaopatrzeniem w surowce, narzędzia, energię czy paliwa wynikających z ogólnej sytuacji gospodarczej kraju nękanego kryzysem, próbowali przetrwać ciężkie czasy. Mimo tak trudnych okoliczności Cech mógł się poszczycić pewnymi osiągnięciami. Zanotowano wzrost liczby warsztatów do 322, gdzie praktyki zawodowe odbywało 65 uczniów. Tym ostatnim podniesione zostały stawki wynagrodzeń uczniowskich, a mistrzom wzrosły ulgi podatkowe za ich szkolenie. Zdołano również z istniejącego już funduszu socjalnego dofinansować rzemieślnikom wczasy i pobyty w sanatoriach, wypłacić zapomogi bezzwrotne oraz zorganizować Dzień Seniora, Dzień Dziecka oraz Dzień Kobiet.
Kolejne lata przebiegały w podobnym tonie. Praca Cechu koncentrowała się wokół wdrażania ustaw o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, na obsłudze rzemieślników, reprezentowaniu ich interesów na zewnątrz, edukacji młodego pokolenia adeptów rzemiosła. Poświęcono także czas przybliżaniu aspektów związanych z etyką zawodową, podnoszenia standardów socjalnych w zakładach, jak również próbowano rozwiązywać nadal istniejące trudności z zaopatrzeniem w surowce. Poza tym nie zapomniano o szeroko rozumianej działalności socjalnej Cechu, przeznaczając kwoty zgromadzone na koncie funduszu m.in. na dofinansowanie kolonii letnich dzieci i pobytu rzemieślników na wczasach wypoczynkowych, wypłatę zapomóg bezzwrotnych, organizację dni okolicznościowych. Kontynuowano również prace zmierzające do przystosowania budynku przy ul. Bogusława w Pucku na cele Domu Rzemiosła.
Tym co cieszyło najbardziej była tendencja zwyżkowa liczby zakładów rzemieślniczych na terenie oddziaływania Cechu Puckiego. W 1983 r. zanotowano ich 368, a liczba zatrudnionych tam pracowników (bez uczniów) wynosiła 274 osoby. Najwięcej powstało zakładów branży budowlanej oraz spożywczej. Wzrosła także liczba zawartych umów uczniowskich do 75. W roku 1984 zakładów rzemieślniczych było już 398. Podobnie jak w latach poprzednich dało się zauważyć znaczną przewagę branży budowlanej, co było spowodowane rozwojem budownictwa jednorodzinnego. W tym czasie liczba zatrudnionych osób w rzemiośle wzrosła do 1061 pracowników, w tym 152 uczniów.
Pierwszych 5 lat pracy po reaktywacji Cechu Rzemiosł Różnych w Pucku koncentrowało się wokół budowy wcześniej już wspomnianego Domu Rzemiosła. Brak odpowiednich warunków lokalowych przypomniały Zarządowi o zarzuconym w latach 70-tych XX w. projekcie budowy własnej siedziby, tym bardziej że pojawiła się możliwość korzystnej lokalizacji tego obiektu w obrębie starego miasta Pucka. Pomysł zawierający propozycję odbudowy i odpowiedniej adaptacji budynku położonego przy ul. Bogusława 2 przedstawiono rzemieślnikom w 1982 r. Uchwałą Walnego Zgromadzenia Zarząd został zobowiązany do wystąpienia w sprawie wykupu działki wraz z zabudowaniami i realizacji zamierzonego przedsięwzięcia zgodnie z ustaleniami planu szczegółowego zagospodarowania przestrzennego miasta Pucka. Problemami do rozwiązania były prawne przejęcie nieruchomości oraz zdobycie materiałów budowlanych i odpowiednich funduszy na pokrycie inwestycji. Miały one pochodzić z własnych środków, darowizn w postaci sum pieniężnych bądź wkładu pracy przy budowie samych rzemieślników. Zarząd również liczył na wsparcie innych Cechów, gdyż jak sam podkreślał puccy rzemieślnicy wcześniej także wspomagali finansowo tego typu inwestycje w innych miastach.
Wydzielona działka wraz z istniejącym budynkiem przekazana została w użytkowanie wieczyste Cechowi Decyzją Naczelnika Miasta i Gminy w Pucku z dnia 3 marca 1983 r. Dokonano także odpowiedniego wpisu do ksiąg wieczystych. Prace budowlane rozpoczęto w grudniu 1983 r. Stan techniczny budynku, jego charakter, a także położenie w obszarze staromiejskim wymagały wykonania szeregu robót przygotowawczych i zabezpieczających zgodnie z wymogami oraz zaleceniami służb konserwatorskich. Realizację inwestycji częściowo Cech przeprowadził we własnym zakresie systemem gospodarczym, przy aktywnym udziale braci rzemieślniczej, w tym prace rozbiórkowe, zabezpieczające i porządkowe, które wykonano w ramach czynów społecznych. Natomiast główne prace budowlane przeprowadziły firmy rzemieślnicze: Pawła Boldy, Henryka Czonstki, Bernarda Klawińskiego, Edwarda Kaczmarczyka, Zygfryda i Henryka Derców, Mieczysława Peplińskiego, Jana Zielke, Hieronima Sobik, Bogdana Klauzy. Uroczyste otwarcie obiektu nastąpiło 15 września 1984 r. Całkowity koszt inwestycji wyniósł 5 030 tys. zł, z czego do momentu otwarcia wydano 3 575 tys. zł. Na tę kwotę złożyły się: własne środki Cechu zgromadzone na funduszu inwestycyjnym w latach 1981 – 1983 w wysokości 590 tys. zł, dobrowolne wpłaty celowe zrzeszonych rzemieślników w kwocie 1 700 tys. zł, wpłaty zaprzyjaźnionych organizacji rzemieślniczych – 285 tys. zł, dotacja Izby Rzemieślniczej w Gdańsku – 500 tys. zł, jak również pożyczka udzielona przez Izbę Rzemieślniczą w Gdańsku – 500 tys. zł.
W 1987 r. Cech Rzemiosł Różnych w Pucku obchodził 30-rocznicę powstania. Podczas uroczystości 12 września podpisano porozumienie o współpracy z samorządami okolicznych miast i gmin. Ponadto w ramach obchodów wprowadzono kilka zmian organizacyjnych jak: utworzenie Klubu Rzemieślnika, zatrudnienie radcy prawnego oraz pracownika do spraw socjalnych, wydano biuletyn informacyjny, przygotowano odznaczenia jubileuszowe. Zorganizowano również rajd rzemiosła i wycieczki krajowe oraz zagraniczne.
Podczas Walnego Zgromadzenia 29 czerwca 1989 r. uchwałą nr 1 wprowadzono zmiany w statucie Cechu. Przekształcono dotychczasową organizację społeczno-zawodową rzemiosła pod nazwą „Cech Rzemiosł Różnych w Pucku” w organizację związku pracodawców, będącą społeczno-zawodową i gospodarczą organizacją samorządu rzemiosła opartą o zasadę dobrowolnej przynależności członków, działającą na podstawie ustawy o rzemiośle z dnia 22 marca 1989 r. Uchwalono także zastąpić Sąd Cechowy oraz Komisję Rewizyjną Radą Starszych złożoną z 7 osób.
Rok 1990 charakteryzował się wielokierunkowością działań podejmowanych przez Cech. Nabrała wówczas specjalnego znaczenia praca edukacyjna organizacji realizowana w formie szkoleń z zakresu bhp, kursów pedagogicznych dla rzemieślników szkolących uczniów czy szkoleń dotyczących prowadzenia ksiąg rachunkowych. Zastanawiano się ponadto nad rolą i zadaniami Cechu w stosunku do rzemieślników. Uznano, że powinien on pełnić obowiązki związku zawodowego drobnych wytwórców, a biuro cechu pomagać im w kontaktach z urzędami. Apelowano jednocześnie do zrzeszonych o aktywny udział w wyborach, aby we władzach nie zabrakło przedstawicieli rzemiosła. W sferze przyszłych inicjatyw pozostawało powołanie przy Cechu Rady Młodzieżowej aktywizującej środowiska uczniów oraz młodych rzemieślników. Ponadto wydawany biuletyn informacyjny cechu planowano przekształcić w gazetkę cechową.
Inną gałęzią aktywności Cechu Puckiego w 1990 r. była działalność kulturalno-oświatowa. Zrealizowano wówczas takie projekty sportowe jak: kursy żeglarskie, egzaminy na karty pływackie, wycieczki krajoznawcze oraz rajd rzemiosła do Czernicy. Zorganizowano również imprezy okolicznościowe z okazji Dnia Dziecka i Świąt Bożego Narodzenia.
W tym czasie zanotowano na terenie działania Cechu Puckiego 250 zakładów oraz jedną spółkę. Z organizacji dobrowolnie odeszło 44 rzemieślników, a 59 skreślono z racji nieopłacenia składek oraz braku kontaktu i uczestnictwa w życiu organizacji. Aktualny stan członków na koniec grudnia wyniósł 171.
Lata 90-te XX w. przyniosły niekorzystne dla rzemieślników zmiany w przepisach podatkowych. Rosły koszty prowadzenia i utrzymania warsztatów. Skutkiem tego była likwidacja niektórych punktów usługowych. Aby jak najmniej obciążać w tej sytuacji zrzeszonych Cech starał się utrzymywać najniższą możliwą wysokość składki członkowskiej, a różnicę rekompensować wynajmując odpłatnie pomieszczenia w budynku Domu Rzemiosła.
Pomimo trudności finansowych Cech Pucki wydawał nadal gazetkę cechową, prowadził działalność kulturalno-oświatową wśród swoich członków, przyjmował na szkolenia uczniów i rzemieślników. Na wniosek Zarządu Cechu w 1993 r. Kuratorium Oświaty i Wychowania wydało decyzję o powołaniu Ośrodka Szkoleniowego przy Cechu Puckim, którego dyrektorem został starszy cechu Bogdan Klauza. Od tego momentu wyżej wspomniany ośrodek odpowiadał za szkolenia zawodowe. Przedstawiciele Cechu Puckiego uczestniczyli także po raz pierwszy w ogólnopolskiej pielgrzymce rzemiosła na Jasną Górę (26 czerwiec 1994 r.).
Rok 1996 r. to rozbudowa siedziby rzemieślników, w wyniku której powiększono ją o salę wykładową z zapleczem socjalnym. Udało się to poprzez założenie przez Zarząd Cechu „Złotej Księgi Darczyńców” co pozwoliło pozyskać środki finansowe na ten cel. Przy rozbudowie Domu Rzemiosła pracowały firmy rzemieślnicze należące do: Longina Kobielli, Jerzego Szornaka, Tadeusza i Waldemara Klebbów, Bogdana Klauzy, Bogdana Sikory, Wojciecha Siwczyńskiego, Mieczysława Peplińskiego, Zdzisława Behmke.
W kolejnych latach rzemieślnicy nadal brali czynny udział w życiu miasta i regionu włączając się w obchody m.in. uroczystości 10 lutego, 3 maja, 11 listopada. Przedstawiciele Cechu byli również obecni podczas obchodów tysiąclecia Gdańska oraz uczestniczyli w Jarmarku Rzemieślniczym w Gdańsku. Z okazji 650-lecia nadania praw miejskich Miastu Puck wydali okolicznościową plakietkę. Cech kontynuował także działalność socjalną oraz realizował wszystkie punkty rocznego programu kulturalno-oświatowego, poczynając od Dnia Seniora, poprzez rajd samochodowy, regaty rodzinne o puchar przechodni „Starszego Cechu”, a kończąc na imprezach dla dzieci i młodzieży.
W 1997 r. wielu członków Cechu Rzemiosł Różnych w Pucku zostało uhonorowanych odznaczeniami im. Jana Kilińskiego oraz otrzymało srebrne i złote odznaki Izby Rzemieślniczej w Gdańsku. Rzemieślnicy puccy mieli też swojego przedstawiciela w Zarządzie Izby Rzemieślniczej w Gdańsku – podstarszego Cechu Puckiego Czesława Ossowickiego.
W tym samym 1997 r. Cech z inicjatywy starszego cechu Bogdana Klauzy wyszedł z propozycją ustanowienia nowego wyróżnienia dla rzemieślników zwanego „Szablą Kilińskiego”. Zgłoszono ten wniosek do Związku Rzemiosła Polskiego w Warszawie. Inicjatywa znalazła poparcie we władzach Związku, który uchwałą nr 7 z dnia 25 czerwca 1998 r. ustanowił jako najwyższe odznaczenie rzemieślnicze „Szablę Kilińskiego”. 14 czerwca 2002 r. został nim uhonorowany starszy Cechu Puckiego Bogdan Klauza w dowód uznania jego wkładu pracy na rzecz rozwoju rzemiosła oraz małej i średniej wytwórczości.
Koniec lat 90-tych XX w. to dalsza statutowa działalność Cechu. Wzorem lat poprzednich realizowano szereg zadań związanych z obsługą rzemieślników, w tym kontynuowano zadania edukacyjne przeprowadzając kursy pedagogiczne, kupieckie, bhp, minimum sanitarnego, obsługi wózków widłowych, SEP dla elektryków i instalatorów sanitarnych, z zakresu reformy ZUS itp. Zaproponowano także rzemieślnikom szeroki wachlarz przedsięwzięć o charakterze kulturalnym, oświatowym czy rekreacyjnym. Były to zarówno imprezy nowe, jak i cykliczne. Do tych ostatnich należał organizowany rajd samochodowy, który w 1999 r. obchodził swe dziesięciolecie. Z okazji tego jubileuszu wydano specjalną, okolicznościową plakietkę dla jego uczestników.
Cech otwierając się na potrzeby, głównie natury lokalowej miejscowych organizacji i towarzystw udostępnił im swą siedzibę, jako miejsce spotkań. Zebrania organizowały tam: Towarzystwo Upiększania Miasta Pucka, Koło Polskiego Związku Wędkarskiego, Związek Hodowców Gołębi Pocztowych, Harcerski Krąg Morski „Bryzg”, Powiatowy Sejmik Gospodarczy i inne.
Rok 1999 to także wybory samorządowe. Dużym osiągnięciem było wejście do władz lokalnych 3 osób zrzeszonych w Cechu Puckim. W Radzie Powiatu Puckiego zasiedli Ireneusz Brzóska i Tadeusz Klebba, natomiast Jerzy Tomasik został członkiem Rady Miasta Hel. Byli reprezentantami społeczność rzemieślniczej liczącej w tym czasie 156 członków i 30 seniorów.
Następne lata przyniosły kolejne zmiany. 11 marca 2000 r. uchwałą Walnego Zgromadzenia została zmieniona dotychczasowa nazwa cechu. Wynikało to między innymi z reformy administracyjnej kraju oraz wyznaczenia nowych funkcji i obowiązków organizacji. Od tego momentu oficjalna nazwa brzmi: Powiatowy Cech Rzemiosł Różnych Małych i Średnich Przedsiębiorstw, Związek Pracodawców w Pucku. Inne zmiany statutowe to m.in. wydłużenie kadencji Zarządu z 3 do 4 lat.
Nie bez znaczenia dla puckiego rzemiosła były wszelkie przemiany ustrojowe i gospodarcze w kraju. Perspektywy wejścia Polski do Unii Europejskiej postawiły przed rzemieślnikami nowe zadania i problemy. Wiązało się to przede wszystkim z dostosowaniem zakładów do wymogów i standardów unijnych, uzyskiwaniem certyfikatów ISO i HACAP oraz innych. Stąd też Cech za główny kierunek działań przyjął wszelką pomoc formalną i prawną dla rzemieślników. Oni zaś obok rozwijania własnych miejsc pracy, nie zapomnieli o potrzebach najbliższego otoczenia. Społecznie zaangażowali się w powstawanie nowej parafii w Pucku pw. Świętej Faustyny Kowalskiej, wspierali również renowację Fary Puckiej.
W związku z obchodami w 2002 r. 45-rocznicy istnienia organizacji rzemieślnicy ufundowali nowy sztandar cechowy, który zastąpił wysłużony już nieco sztandar z 1969 r. Został on wykonany w tym samym zakładzie hafciarskim co jego poprzednik, obecnie prowadzonym przez Danutę Trzeciak (córka Zofii Jankowskiej). Fundusze na ten cel pozyskano poprzez dobrowolne składki rzemieślników, darowizny zaprzyjaźnionych instytucji, organizacji, banku oraz władz samorządowych. Uroczystego poświęcenia dokonał 12 października 2002 r. ks. infułat Stanisław Bogdanowicz – proboszcz Kościoła Mariackiego w Gdańsku, jednocześnie kapelan Pomorskiej Izby Rzemieślniczej w Gdańsku.
Troska o siedzibę rzemiosła spowodowała przeprowadzenie w latach 2003-2004 remontów poszycia dachowego oraz modernizacji wnętrza. Wykonawcami tych prac były zakłady rzemieślnicze: Grzegorza Hewelt, Longina Kobielli, Bogdana Klauzy. Elementy wyposażenia nowych pomieszczeń w postaci mebli wykonało 30 kandydatów na czeladników w zawodzie stolarstwo jako prace dyplomowe. 11 października 2004 r. na Nadzwyczajnym Walnym Zebraniu podjęto uchwałę o wykupie nieruchomości – działka 140/1 wraz z budynkiem. W roku 2006 wykonano prace budowlane na działce przylegającej do Domu Rzemiosła poprzez wybrukowanie terenu pod parking, które przeprowadziła firma rzemieślnicza Zbigniewa Dampc.
Długoletnia praca Cechu Puckiego na rzecz rozwoju rzemiosła oraz zaangażowanie w życie kulturalno-społeczne regionu nie pozostała niezauważona. Szereg odznaczeń, o których częściowo już wspomniano wcześniej zostało nadanych zarówno wyróżniającym się rzemieślnikom jak i Cechowi jako organizacji. Należy wspomnieć choćby o kilku z nich. W 1998 r. władze miejskie wyróżniły Cech medalem 650-lecia Miasta Pucka, a w roku 2000 podczas uroczystej sesji Rady Miasta uhonorowano go medalem pamiątkowym 80-tej Rocznicy Zaślubin Polski z Morzem 10 lutego 1920 roku. Wielkim sukcesem rzemiosła puckiego zakończyło się przystąpienie Cechu, także w 2000 r. do pomorskiego konkursu „Firma z Jakością”, gdzie zajął on pierwszą lokatę.
Kolejne wyróżnienia nadeszły z rokiem 2002. 16 marca podczas Walnego Zgromadzenia Cechu wręczono zasłużonym rzemieślnikom srebrne i złote odznaki Izby Rzemieślniczej w Gdańsku. Prezydent RP nadał wyróżniającym się rzemieślnikom puckim w 2005 r. krzyże zasługi: Złoty Krzyż Zasługi otrzymał Starszy Cechu Bogdan Klauza, Brązowe Krzyże Zasługi otrzymali Podstarszy Cechu Lech Jędrzejczyk, Podstarszy Cechu Jerzy Szornak, Skarbnik Cechu Kazimierz Radtke. Został również uhonorowany przez Związek Rzemiosła Polskiego w Warszawie „Srebrnym Medalem im. Jana Kilińskiego – za zasługi dla rzemiosła” sztandar Cechu. W uznaniu zasług Cech otrzymał także 27 marca 2003 r. medal nadany przez Wojewodę Pomorskiego Jana Ryszarda Kurylczyka „Sint Sua Premia Laudi” (Niech czyny zostaną nagrodzone), a w 2006 r. został wyróżniony przez Związek Rzemiosła Polskiego za wkład w rozwój gospodarczy regionu „Złotym Medalem im. Jana Kilińskiego – za zasługi dla rzemiosła”.
Dziś Powiatowy Cech Rzemiosł Różnych Małych i Średnich Przedsiębiorstw, Związek Pracodawców w Pucku kontynuuje działalność zgodnie z zadaniami statutowymi. Swą fachową wiedzą służy rzemieślnikom, pomaga w sprawach administracyjnych, formalizowaniu praktyk uczniowskich, zdobywaniu kwalifikacji rzemieślniczych, prowadzi działalność gospodarczą. Nadal realizuje działalność kulturalno-oświatową przeprowadzając szereg imprez nawiązujących do tradycji Cechu. Wspiera działania Ośrodka Szkoleniowego finansując m.in. wyposażenie sali komputerowej.
Bibliografia:
Źródła:
- Archiwum Państwowe w Gdańsku.
- Archiwum Państwowe w Gdańsku oddział w Gdyni.
- Archiwum Powiatowego Cechu Rzemiosł Różnych Małych i Średnich Przedsiębiorstw, Związku Pracodawców w Pucku.
- Archiwum Powiatowego Cechu Rzemiosł Małych i Średnich Przedsiębiorstw – Związku Pracodawców w Wejherowie.
Literatura:
- Aleksandrowicz W., Z dziejów rzemiosła Ziemi Wejherowskiej, maszynopis, Wejherowo 1970.
- Historia Pucka, pod red. A. Grota, Gdańsk 1998.
- Historia Wejherowa, pod red. J. Borzyszkowskiego, Wejherowo 1998.
- Kubik K., Gaworecki W., Rzemiosło Ziemi Gdańskiej w latach 1945 – 1970, Gdańsk 1970.
- Pietrusiewicz M., Rzemiosło słupskie w czterdziestoleciu PRL (1945 – 1985), Warszawa 1988.